Eergerelateerd geweld

Zelf je partner kunnen kiezen is een mensenrecht. Trouwen doe je uit eigen vrije wil. Als een of beide partners onder grote druk worden gezet om te trouwen, is er sprake van een gedwongen huwelijk. Het zijn vooral meisjes en vrouwen, en soms ook mannen. De druk komt van ouders, familie of breder vanuit de gemeenschap.

Huwelijksdwang is een vorm van huiselijk geweld, mogelijk eergerelateerd en kan strafbaar zijn.

Signalen: hoe kan ik zien dat iemand slachtoffer is?

Voor de buitenwereld is huwelijksdwang meestal niet zichtbaar. Soms tonen slachtoffers licht verzet, maar uit angst, schaamte of loyaliteit aan de familie schikken zij zich meestal bij de keuze van ouders of gemeenschap. 

Deze signalen kunnen wijzen op huwelijksdwang: 

• Gedragsverandering: teruggetrokken, bang, boos, agressief. 
• Minder tijd doorbrengen met vrienden of vriendinnen. 
• Beantwoordt telefoon of berichten niet. 
• Opeens andere kleding. 
• Tekenen van mishandeling, geweld. 
• Zelfverwonding, suïcidepogingen, eetstoornis. 
• Vroege of ongewenste zwangerschap. 

Signalen school: 

• Vaak (langdurig) afwezig. 
• Verzoek lang familiebezoek buitenland. 
• Onverwachte reis naar buitenland. 
• Wordt in de gaten gehouden. 
• Plotseling van school gehaald. 
• Geen buitenschoolse activiteiten. 
• Slechte schoolprestaties. 

Signalen werk: 

• Mag niet of niet flexibel werken. 
• Vaak (langdurig) afwezig. 
• Slechte prestaties. 
• Beperkte carrièremogelijkheden. 
• Wordt financieel gecontroleerd. 
• Inkomen afgenomen. 
• Wordt opgehaald van het werk. 

Risicofactoren: wie is extra kwetsbaar voor dit geweld?

• Jonge vrouwen en mannen uit een gesloten gemeenschap met traditionele denkbeelden over rol, positie en seksualiteit van meisjes.
• Migratieachtergrond, eercultuur, orthodox of hoger milieu.
• Jonge vrouwen en mannen in een sterk afhankelijke positie. Vaak zonder netwerk buiten de familie of eigen inkomen.
• Personen met een afhankelijke verblijfsvergunning.

Voor professionals: de Meldcode bij (vermoedens van) huwelijksdwang

Bij elke vorm van huiselijk geweld en kindermishandeling moet je als professional de meldcode ‘Huiselijk geweld en kindermishandeling’ gebruiken. Voor schadelijke praktijken, waaronder eergerelateerd geweld, huwelijksdwang, vrouwelijke genitale verminking en verborgen vrouwen, geldt een aparte meldcode. 

Iemand wordt onder dwang teruggestuurd naar – of achtergelaten in – het buitenland. Dat is achterlating. Het gebeurt vaak na een vakantie. Meestal is dit een kind, een jongvolwassene of een getrouwde vrouw (met of zonder kinderen).

Het is meestal een idee van de echtgenoot, ouder(s) en/of familie. Zij nemen het paspoort en de verblijfsvergunning af. Hiermee voorkomen ze dat de persoon terug naar Nederland kan komen. Achterlating tast de basis rechten van de mens aan en geldt als een vorm van (strafbaar) geweld.

Hoe herken je achterlating?

• Het slachtoffer verblijft in het buitenland in een sterk afhankelijke en geïsoleerde positie.
• Er is een onvrijwillige breuk met de sociale omgeving in Nederland.
• Het slachtoffer heeft weinig sociale contacten en beperkte bewegingsvrijheid.
• Er is psychische druk en/of (dreiging met) geweld door ouders, een huwelijkspartner en/of familieleden.
• De slachtoffers zijn vaak jongeren tussen 11 en 20 jaar. Of vrouwen met of zonder kinderen tussen 20 en 35 jaar.

Signalen van gedwongen achterlating

• niet beschikken over eigen identiteitsbewijs
• plotseling of eerder op vakantie gaan dan gepland
• bang op vakantie te gaan, niet terugkomen van vakantie/familiebezoek
• onverklaarbare afwezigheid
• gedragsverandering: teruggetrokken, verlegen, bang, boos
• puberteit: opgroeien tussen culturen met botsende waarden/normen
• verkeerde vrienden in de ogen van ouders
• conflicten tussen ouders en kind

De kans op terugkeren naar Nederland hangt af van of het slachtoffer de Nederlandse nationaliteit heeft. Of een geldige verblijfsvergunning voor Nederland.

Risicofactoren: wie is extra kwetsbaar voor dit geweld?

• Kinderen, jongeren of getrouwde vrouwen met en zonder kinderen uit een gesloten gemeenschap komen waar traditionele denkbeelden zijn over rol, positie, opvoeding en seksualiteit van vrouwen en mannen.
• Jonge vrouwen met een partnerafhankelijke verblijfsvergunning (en hun jonge kinderen), jongeren met een LVB en/of die speciaal onderwijs volgen.

Praten met een goede vriend, een familielid of een buurman of –vrouw is een belangrijke eerste stap. Weet dat je altijd anoniem advies kunt vragen aan Veilig Thuis. Je mag zelf beslissen wat je met dat advies wilt doen. Als je jonger bent dan 18 jaar, kun je ook praten met iemand van de Kindertelefoon (0800 0432).

Ook kun je terecht bij het Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating (070 345 43 19).

Vaak zijn er meer mensen bereid je te helpen dan je zelf denkt. Je kunt je hart luchten bij deze persoon en je kunt ook vragen of hij of zij met je mee gaat naar een hulpinstantie. Op de website van jouw gemeente vind je meer informatie over hulpverleners in jouw buurt.

Als je in het buitenland bent

Ben je in het buitenland of ken je iemand die daar is en hulp nodig heeft? Vraag het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken om advies of directe hulp.

Chat met Fier of bel met het Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating: +31 70 345 43 19. Deze organisatie helpt slachtoffers van huwelijksdwang die in het buitenland zijn terug te keren naar Nederland en werkt daarin samen met het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Nederlandse ambassades.

Ben je in het buitenland gedwongen te trouwen? Bel voor hulp naar Nederland Wereldwijd van de Rijksoverheid: +31 247 247 247. Hun contactcenter is telefonisch altijd bereikbaar: 24 uur per dag, 7 dagen per week. Goed om te weten: als het contactcentrum terugbelt, is het telefoonnummer niet zichtbaar.

Dit kun je doen als je je zorgen maakt over iemand anders

Als je je zorgen maakt om iemand anders, wees dan erg voorzichtig met wie je erover praat. Bij eergerelateerd geweld gelden drie belangrijke hoofdregels:

• Niet pionieren, schakel deskundigen in bij twijfel. Veilig Thuis heeft expertise in huis om signalen te duiden en te adviseren over vervolgstappen.
• Inschatten of er acuut gevaar dreigt.
• Houd de informatie in zeer kleine kring, openbaarheid verhoogt de kans op eergerelateerd geweld. Je moet zeer zeker geen familie inschakelen. Geef of vraag geen informatie en schakel de familie niet in om te tolken.

Praat met de persoon over wie je je zorgen maakt

Praten met de persoon over wie jij je zorgen maakt is een grote stap. Je weet meestal niet precies wat er aan de hand is. En je wilt de ander niet kwetsen. Daarnaast kan een slachtoffer zich misschien schamen en dit verborgen willen houden. Het kan ook voorkomen dat zorgen niet kloppen. Toch is het goed om daar achter te komen. Als er wel sprake is van geweld, kun je samen bespreken hoe je hier iets aan kunt doen.

Voor de professional

Maak gebruik van de meldcode en de meldcode eergerelateerd geweld. 

Daarnaast: 

• Vraag advies en raadpleeg altijd een deskundige. Het voorkomen van en reageren op achterlating vraagt specifieke expertise.
• Neem direct contact op met de politie bij acute dreiging van de veiligheid.
• Voer in verband met veiligheid van het slachtoffer het gesprek met de partner, ouders/familie nadat de situatie en de risico’s van zo’n gesprek met behulp van een deskundige getaxeerd zijn.
• Slachtoffer in het buitenland: voer i.v.m. de veiligheid geen gesprek met ouders, partner of familie.

Veilig Thuis is er voor iedereen die direct of indirect te maken heeft met huiselijk geweld en kindermishandeling én heeft experts op het gebied van eergerelateerd geweld.

Je kunt bellen voor advies en ondersteuning. Voor jezelf of voor een ander. Je krijgt een medewerker aan de lijn die goed naar je verhaal luistert. Deze medewerker beantwoordt vragen en geeft advies. De medewerker kijkt samen met jou of er professionele hulp nodig is en welke hulp dan het beste is. Als je wilt of als dat nodig is, kun je anoniem blijven.

Soms is het snel duidelijk welke problemen er zijn en welke hulp nodig is. In dat geval gaat Veilig Thuis deze hulp organiseren. Soms is er niet duidelijk wat er aan de hand is, dus soms moet dat eerst uitgezocht worden. Dat doet Veilig Thuis zo veel mogelijk samen met de mensen om wie het gaat. Maar lukt dat niet, dan kan Veilig Thuis ook onderzoek doen zonder dat de betrokkenen het daarmee eens zijn, als dat voor de veiligheid van kinderen of volwassenen nodig is.

Twijfel je? Bel dan, eventueel anoniem, voor advies. Want anders gebeurt er niets!

Bel in geval van directe nood altijd 112. De politie heeft experts op het gebied van eergerelateerd geweld.